Nastavni materijali 21. jul - 26. jul 2025., prof. Petar Lukić

[plukic]

Poštovane koleginice i kolege,

u nastavnoj nedelji od 21. jula do 26. jula 2025., prostudirati iz udžbenika:

--- Poglavlje 4. Bipolarni tranzistori ---

4. 1. Struktura
- Srž bipolarnog tranzistora čine dva p-n spoja.
- Bipolarni tranzistor se sastoji iz tri poluprovodničke oblasti:
n (n+) tipa, p tipa, n tipa - NPN bipolarni tranzistor, ili
p (p+) tipa, n tipa i p tipa - PNP bipolarni tranzistor.
- Nesimetrična je komponenta. Poluprovodničke oblasti bipolarnog tranzistora su:
emitorska oblast - emitor (super dopiran)
bazna oblast - baza (uska)
kolektorska oblast - kolektor.
Svaka od ovih oblasti ima izveden priključak. Preko ovih priključaka, bipolarni tranzistor se povezuje sa drugim elektronskim komponentama.

4. 2. Uloga
- pojačavačka naprava
- prekidačka naprava

Polarizacija - iz izvora jednosmernog napona (baterije), preko otpornika:
- direktni aktivni režim: B-E direktno polar., B - C inverzno polar. - tranzistor radi kao pojačavačka naprava;
- zasićenje: oba p-n spoja direktno polarisana - tranzistor zatvoren prekidač (ON)
- zakočen (ne vodi): oba p-n spoja inverzno polarisana - tranzistor otvoren prekidač (OFF)
- inverzni aktivni režim - ne koristi se

4. 3. Statičke karakteristike
- Grafički prikaz - pogledati.
- Analitički modeli (analitički prikaz): Proučiti iz udžbenika. U direktnom aktivnom režimu, struja kolektora je približno jednaka struji emitora, dok je struja baze oko sto puta manja od struje kolektora odnosno emitora.

4. 4. Polarizacija
Pogledati.

4. 5. Modeli bip. tranz. za velike signale
Proučiti prva dva modela, u dir. akt. rež., sa baterijom i strujom kontrolisanim strujnim generatorom i sa diodom i strujom kontrolisanim strujnim generatorom.

4. 6. Modeli bip. tranz. za male signale
Detaljno prostudirati i naučiti pojednostavljeni hibridni model bip. tranz. za male signale. Naročito obratiti pažnju na naponom kontrolisani strujni generator u kolu kolektora i transkonduktansu gm (recipročna vrednost transrezistanse - prenosne otpornosti, po kojoj tranzistor i nosi ime).

POGLEDATI I PROUČITI, U PRILOGU JE DAT KRATAK PREGLED O BIP. TRANZ. (Attachments: "Elektronika nast materijali 4. Bipolarni tranzistori").
.........................................................................................

--- 5. Poglavlje Unipolarni tranzistori ---

Neće biti posebno proučavano. Pristup u analizi ovih komponenti je isti kao i u analizi bip. tranz. FETovi, MOSFETovi, HFETovi,...(ima veliki broj različitih vrsta) imaju svoje specifičnosti (ko želi može, bez obaveze, da pogleda iz udžbenika). Može se reći da se uvek koriste u praktično svim elektronskim uređajima, nezaobilazni su, savremeni elektronski uređaji bi bili nezamislivi bez ovih komponenti.

.......................................................................................

--- 6. Poglavlje Osnovna kola sa diodama ---

Pažljivo prostudirati iz udžbenika sva el. kola koja su razmatrana, kako rade (ulogu pojedinih komponenti), čemu koje kolo služi i naučiti šeme (napamet):

- Jednostrani diodni ispravljač
Slika 6. 1. U toku pozitivne poluperiode ulaznog signala dioda vodi. Struja postoji u kolu, pa i kroz potrošač. Postoji napon na potrošaču, približno je jednak ulaznom naponu.
U toku negativne poluperiode ulaznog signala dioda ne vodi. Struja u kolu ne postoji, pa ni kroz potrošač. Napon na potrošaču je nula - nema napona na potrošaču.

- Dvostrani diodni ispravljač sa transformatorskom spregom
Slika 6. 4. U toku pozitivne poluperiode ulaznog signala, dioda D1 vodi, dioda D2 ne vodi. Struja postoji kroz D1 i kroz potrošač, postoji napon na potrošaču, približno je jednak ulaznom naponu.
U toku negativne poluperiode ulaznog signala, dioda D1 ne vodi, dioda D2 vodi. Struja postoji kroz D2 i kroz potrošač, protiče u istom smeru kao i kada vodi D1, postoji napon na potrošaču, isto je orjentisan kao i u toku pozitivne poluperiode i približno je jednak ulaznom naponu.

- Dvostrani diodni ispravljač sa Grecovim spojem
Slika 6. 8. U toku pozitivne poluperiode ulaznog signala, vode diode D1 i D2, dok ne vode diode D3 i D4. Struja postoji kroz D1, D2 i kroz potrošač, postoji napon na potrošaču, približno je jednak ulaznom naponu.
U toku negativne poluperiode ulaznog signala, vode diode D3 i D4, ne vode diode D1 i D2. Struja postoji kroz D3, D4 i kroz potrošač, protiče u istom smeru kao i kada vode diode D1 i D2 (kao i u toku pozitivne poluperiode ulaznog signala), postoji napon na potrošaču, isto je orjentisan kao i u toku pozitivne poluperiode i približno je jednak ulaznom naponu.

- Kolo sa diodom za jednostrano odsecanje signala (jednostrani limiter)
Slika 6. 16. Dioda NE vodi kada je napon na ulazu kola manji od napona baterije Uref. Tada je napon na izlazu kola približno jednak naponu na ulazu kola.
Slika 6. 16. Dioda vodi kada je napon na ulazu kola veći od napona baterije Uref. Tada je napon na izlazu kola jednak naponu baterije. Kolo odseca sve signale koji su veći od napona baterije Uref.

- Kolo sa diodama za obostrano odsecanje signala (obostrani - dvostrani limiter)
Slika 6. 20. Propušta signale iznad Uref1 i ispod Uref2. Odseaca signale KOJI SU MANJI OD Uref1 I VEĆI OD Uref2. OBRATITI PAŽNJU, štamparska greška u knjizi, odseca signale ispod Uref1 (a ne iznad) i iznad Uref2 ( a ne ispod). Propusta signale koji su veći od Uref1 i manji od Uref2.

U prilogu su data neka osnovna kola sa diodama (Attachments: "Elektronika Materijali Kratki izvodi Neka osnovna kola sa diodama").